25 Tháng Hai, 2024

Câu chuyện của đĩa nhựa

Xử lý số với âm thanh đã làm mất đi phần nhiều độ thật của thứ mà công nghệ đó tái tạo. Đây chính là điều các nhà công nghệ trong lĩnh vực CNTT phải đau đầu nhiều nhất. Ngoài âm thanh có tần số cố định của các nốt nhạc, những âm thanh tần số phi âm nhạc cũng được lưu giữ và tái hiện đầy đủ ở đĩa nhựa. Chính điều này đã làm cho đĩa nhựa có khả năng mê hoặc.

Đĩa nhựa ngày xưa…

Trước đây, vào thời hoàng kim của đĩa nhựa (cùng thời với băng cối và trước băng cassette, những năm từ 1950 – 1980), ở phía Bắc Việt Nam cũng có một hãng ghi âm của Bộ Văn hoá tên là Đĩa hát Việt Nam, tên giao dịch Dihavina. Ở phía Nam (lúc đó, đất nước còn bị chia cắt) cũng có các nhà xuất bản sản xuất loại đĩa này. Sản phẩm của Dihavina không nhiều và kém chất lượng, bây giờ khó còn bản nào có thể sử dụng được. Sản phẩm của các nhà xuất bản phía Nam do sử dụng công nghệ tốt hơn nên cho ra sản phẩm chất lượng hơn về mặt tái tạo âm thanh, nhiều khả năng là bây giờ vẫn có ấn bản có thể sử dụng được về mặt kỹ thuật.

Còn lại, vào thời gian đó, nguồn đĩa nhựa chính mà người Việt Nam sử dụng là của nước ngoài (phía Bắc chủ yếu sử dụng đĩa nhựa do Liên Xô cũ và các nước Đông Âu sản xuất, phía Nam chủ yếu sử dụng đĩa nhựa do các nước phương Tây sản xuất). Chính thời hoàng kim của mình, đĩa nhựa gặp không ít “tai ương”: Nhiều người nghe khi đó không đủ hiểu biết và điều kiện để chăm chút thiết bị chơi và bảo quản, khiến không phát huy được cái hay vốn có của LP là tái tạo âm thanh trung thực nhất mà còn nhanh chóng làm hỏng nó do để kim cào xước bề mặt rãnh đĩa, đĩa nhanh chóng có tiếng lạo xạo không thể nghe tiếp. Sự cọ xát trực tiếp của vật lấy tin trên vật mang tin như ở đĩa nhựa dẫn đến mài mòn lẫn nhau giữa kim với đĩa!

Nhược điểm của đĩa nhựa: Người chơi phải tập trung khi thao tác, thậm chí phải thiền trước khi đặt đĩa, bật máy chờ ổn định tốc độ rồi mới hạ kim… Nếu thao tác sai, rất dễ làm hỏng kim và đĩa.

Muốn nghe đĩa nhựa hay, phải đầu tư rất công phu. Một thời gian dài, ở Hà Nội, không còn cây kim nào để nghe đĩa nữa! Không có nguồn nhập, nên dù kim rất đắt cũng không có mà mua. Thế là, đối với người nghe bình dân, sự tiện dụng của băng cassette và quá tiện dụng của đĩa CD xuất hiện kịp lúc đã khiến họ không còn muốn dùng đĩa nhựa nữa. Và, đĩa nhựa từng bị vứt bỏ uổng phí như thế này: Hồi đó, Hà Nội còn rất nghèo, nhiều nhà nuôi chim trong lồng để cải thiện cuộc sống. Để hứng phân chim, họ sử dụng loại đĩa nhựa 33⅓ vòng phút, đường kính 30 cm vừa vặn đáy lồng chim. Hàng trăm, hàng nghìn đĩa nhựa của gia đình nhanh chóng mất sạch vì chủ dùng vào việc trên 1 lần rồi vứt.

Trong nỗ lực khắc phục nhược điểm kim cọ xát rãnh đĩa nhựa, một kỹ sư người Mỹ đã sáng chế ra phương pháp lấy thông tin từ vật mang tin mà không va chạm nhờ tia laser. Và, ông đã sáng chế ra đĩa CD, tiền thân của các loại đĩa quang sau này.

Đĩa nhựa ngày nay…

Trên thế giới, những người mê nhạc vẫn nhận thấy tác dụng không thể thay thế của đĩa nhựa. Và, cho dù, phải chịu sự đắt đỏ vì thị trường thoi thóp, những người mê nhạc thực sự vẫn duy trì được đĩa nhựa. Loại đĩa này rất bền, nếu không gọi là vĩnh cửu so với cassette hoặc nhất là so với CD. Nếu nó bị mốc, người ta có thể rửa nó bằng nước xà phòng hoặc đơn giản là nước rửa kính. Sự say mê của những người mê nhạc khiến các nhà sản xuất thiết bị tiếp tục đưa ra được những máy quay hàng khủng (Giá của đầu quay đĩa nhựa thường từ vài trăm đô la Mỹ đến vài chục nghìn đô la Mỹ/máy). Mâm đĩa than tốt nhất chính xác và bảo vệ gần như tuyệt đối sự an toàn của kim và đĩa. Đồng thời, sự đam mê của người nghe cũng khiến các nhà xuất bản lâu lâu xuất xưởng được vài sưu tập với giá hời. Rồi, nó đặc biệt thú vị vì làm sống động thị trường băng đĩa dùng rồi.

Một đĩa nhựa mới về đến Việt Nam có giá trung bình 800.000 – 1,000.000 đồng. Trong khi các đĩa nhựa cũ cũng có giá như thế nếu chương trình hay và còn khá mới, cá biệt có những dòng đĩa chất lượng cao thì giá trị lên tới vài triệu động.

Những năm trở lại đây

Vài năm trở lại với người nghe Việt Nam, đĩa nhựa khẳng định vị thế của nó. Đã xuất hiện các bộ sưu tập LP lên đến hàng nghìn đĩa ở các hộ gia đình mê nhạc Hà Nội. Có audiophile dám bán sạch kho CD bản quyền hàng nghìn chiếc của họ để chuyển sang đĩa nhựa. Đĩa nhựa được một số audiophile Việt Nam coi là chuẩn không thể thay thế. Hàng trăm người nghe nhạc mới có một audiophile quyết tâm nghe đĩa nhựa vì nó “rất yêu sách”. Nhưng tất cả đều biết đĩa nhựa “hát hay” hơn cassette và hơn hẳn CD. Nếu muốn tín hiệu đầu ra của đầu CD so được với tín hiệu đầu ra của máy quay LP, bộ đầu CD phải đắt gấp vài lần đến hàng chục lần so với bộ đầu quay đĩa LP (tính trên giá xuất xưởng của các hãng chế tạo thiết bị xử lý âm thanh).

Trang tin Mono and Stereo mới đây đã thực hiện một bài kiểm tra để xem liệu định dạng CD hay từ đĩa nhựa sẽ cho ra chất lượng âm thanh “tốt hơn”. Cụ thể, họ lấy một bản nhạc 96 kHz/24bit có chất lượng cực cao để làm tín hiệu đầu vào và thực hiện quá trình convert nó sang 2 định dạng. Với CD, họ mô phỏng lại quá trình một chiếc DAC xử lý tín hiệu từ đĩa bằng cách giảm chất lượng xuống còn 44kHz/16bit rồi sau đó lại tăng lên 96 kHz/24 bit.

Về phần đĩa nhựa, họ sử dụng một bộ công cụ bao gồm đầu đĩa Technics 1210 MK2 với cần đọc Benz-Micro MC20E2/H và preamp Pro-Ject 7 Amp, bản nhạc thử nghiệm được ghi bởi Melodya từ những năm 1980 với tần số lên tới 20Khz để kiểm tra

Cuối cùng thì có kết luận rằng khả năng tái tạo âm thanh của đĩa nhựa có độ chính xác trung bình cao gấp 2 lần so với đĩa CD ở những dải âm từ 3 đến 12kHz.